Een wijngaard beginnen : Enkele principes voor we een wijngaard starten

Inleiding – Enkele principes bij een wijngaard beginnen

In het vorige artikel ‘Een hobby wijngaard aanplanten of aanleggen, hoe praktisch beginnen ?‘ kon je alles lezen over de planning van je wijngaard en de aanplant.  Ik hoop dat het goed begrijpelijk is tot nu toe, we gaan stap voor stap verder tot je zelfgemaakte godendrank zich een weg baant richting de spijsvertering van al wie jou lief heeft.  Een wijngaard beginnen kun je niet doen zonder enkele fundamentele inzichten te begrijpen.  De eerste jaren duren al zenuwslopend lang, laten we dus vooral geen flaters slaan die je nog een jaartje extra laten wachten op druiven.

En daar staan ze dan, de eerste fase van een wijngaard beginnen (de aanplant) zit er op.  De kleine stokjes die een 8-12 cm uitsteken uit de grond met hun waslaagje alsof het hun make-up is om naar hun eerste bal te gaan.   En een feest wordt het.  Maar voor ik de eerste jaren van de wijnstok ga toelichten, wil ik je enkele principes uitleggen die je gaan helpen bij het starten met een wijngaard.  Probeer de principes te snappen niet de kleine details.  Die komen later nog stap voor stap en in mensentaal aan bod op deze site.

Op deze link zie je mijn 3- jarige Regent stokken waar ik maar 3 tot 6 uitlopers op laat groeien.  Jonge stokken dragen minder trossen.

Principe bij een wijngaard beginnen : Laat fruit staan volgens de maturiteit van je wijnstok

Met dit principe wil ik jullie vertellen dat er een balans moet zijn tussen de kracht van het wortelgestel van de plant en het fruit dat je er op kweekt.  De eerste twee jaren van je druiventeelt verwijder je bijvoorbeeld best alle fruit en grijparmen.  Alle energie van de bodem, de regen en de zon laat je gereserveerd voor de opbouw van de structuur van je plant, oogst is nu niet belangrijk.  Op die manier kan het wortelgestel zich optimaal ontwikkelen om het zware werk van de jaren daarop aan te kunnen.  Met het zware werk bedoel ik het transport van water en voedingsstoffen uit de bodem naar de vegetatie en ook naar het fruit.

Stel je voor, een groeiende druivenplant met een zwak wortelgestel gaat er bij de eerste warme temperaturen vandoor als een speer.  Uitlopers, grijparmpjes, trossen, … alles loopt perfect op schema.  De bovenste 20-30 cm van je bodemlaag heeft voldoende water uit de winterneerslag en je staat te glunderen naar je wijngaard tot plots die oppervlakkige voorraad aan water op is.  De plant en de zon hebben het water uit de toplaag geconsumeerd (wijnstok) en verdampt (zon).  Plots verslapt je plant en sterft je wijnstok.  Dat gebeurt vaker dan je denkt.  Verwijder daarom tijdens jaar 1 en 2 alle grijparmpjes en trossen op de wijnstok zodra je kan en laat de plant een goede basis vormen, een stevig wortelgestel.  Ik leg je straks uit hoe je dat doet.

Enkele tips (of veel tips) over het rendement van de oogst

Ik weet wat het is om voor een rij wijnstokken te staan met 30, 40 trossen per stok.  Je krijgt het speeksel bijna niet weggeslikt als je denkt aan al het gefermenteerd sap die je maaltijden en terrasmomentjes kleur zullen geven.  En in bepaalde situaties mogen die trossen ook allemaal rijpen, in andere situaties beter niet.  Het rendement of de hoeveelheid druiven die je oogst per wijnstok is écht heel belangrijk.  Hieronder schrijf ik alle fundamentele tips die ik weet over rendement in de hobbywijngaard.

Hoe beter je wijnjaar hoe vroeger rijpe druiven

Hoe beter je wijnjaar verloopt, hoe vroeger je wijnstok uitloopt, hoe eerder de bloemetjes gevormd worden, hoe vroeger de vruchtzetting, de verkleuring en uiteraard ook de oogst van je rijpe druiven.  Druiven zijn uiteraard best rijp als je ze oogst.  Dit vermijdt minder aangename smaken in wijn.  Om je druiven rijp te krijgen heb je 1 seizoen tijd, geen seconde langer.  Je kunt je stokken moeilijk gaan overkappen en er groeilicht opzetten om je seizoen te verlengen.  Dat werkt niet zo praktisch.

100 dagen van bloemzetting tot rijpe druif

Na de bloemzetting heeft je wijnstok normaal nog ongeveer 100 dagen nodig tot hij rijpe vruchten draagt.  Je weet dus in juni ongeveer al je vermoedelijk oogstmoment.  Heb je een wijnjaar dat traag op gang komt en je hebt maar eind juni bloemetjes?  Dan weet je dat je niet voor begin oktober zal oogsten met de gemiddelde wijnstok.  Dit hangt uiteraard ook af van welke druivensoorten  en welke wijnstijl je wilt maken.  Je vermoedelijke oogstdatum is belangrijk om je rendement te bepalen.

Minder fruit per oppervlakte geeft meer complexiteit

Ook al krijg je twee identieke druivensoorten perfect rijp in waarden (zuurtegraad en densiteit/suiker), de wijnstok met 40 trossen zal nooit dezelfde kwaliteit fruit hebben als die met 16 trossen.  De voeding die door de sapstromen vloeit is beperkt en kan niet oneindig veel trossen voeden.  Iedere druivensoort, bodem, snoeiwijze, … heeft zijn ideaal rendement.  Het is zaak aan jou om te zoeken naar een goed rendement voor jouw wijnstokken.

In oktober en november oogsten is met vuur spelen

In augustus en september zijn de omstandigheden goed om te oogsten  In oktober en november heb je wat geluk nodig en moeten je druiven in een topconditie zijn om verder af te rijpen.  Beschadigde druiven door ziektes of zonnebrand bijvoorbeeld, kunnen openspatten, trekken wespen aan, …

Denk goed na en snoei trossen weg als het minder gaat

Zoals eerder gezegd duurt het minder lang om minder trossen af te rijpen.  Heb je dus een wijnjaar waarin de omstandigheden minder goed zijn of je hebt pech (zonnebrand, schimmels,  vogelvraat, foute keuzes als startende hobby wijnbouwer, …), snoei dan meer trossen weg dan mocht je jaar perfect verlopen zijn.

Leer je wijngaard kennen en pas je zachte snoei aan het volgende jaar aan

Ook aan het begin van het jaar bij de zachte snoei kun je al anticiperen op je rendement.  Bij de zachte snoei in maart, hou ik 6 tot 8 uitlopers aan een wijnstok in Guyot Simple.  Ik hou aanvankelijk alle trosjes per uitloper, dat zijn er twee of drie afhankelijk van de groeikracht van je plant.  Dat geeft mij een betere kans op gezonde rijpe druiven.  Tijdens het jaar kan het ook zijn dat ik nog trosjes wegknip als ik vrees dat ik niet alles rijp krijg.  Heb je resistente rassen en weinig problemen ondervonden tijdens de eerste oogstjaren, dan kun je meer uitlopers houden en/of meer trossen laten hangen.

Wijzig je wijnstijl indien nodig

In 2020 wou ik volle stille witte wijn maken van mijn chardonnay met houttoets (wit), strakke fruitige stille wijn Johanniter (wit) en subtiele pinot noir met lichte houttoets en een rosé van Johanniter.  Na metingen in juli en augustus zag ik al gauw dat ik niet aan de densiteit zou geraken om die wijnstijlen te maken.  Eind juli kwam er dan nog een dagje bij van 42 graden en ik had ontbladerd in de troszone op de zuidkant.  Resultaat : beschadigde druiven door zonnebrand op de zuidkant die wespen aantrokken eenmaals ze begonnen open te barsten.  De hittegolf had mijn druiven ook niet rijper gemaakt.  Het werd uiteindelijk een petnat van Johanniter, een petnat van Chardonnay en pinot noir en een aangesuikerde stille Regent.

Rendement – Welke wijnstijl wil je gaan maken ?

Krachtige complexe stille rode of witte krachtpatsers – laat rijp

Het is belangrijk om te weten welke wijnstijl je wilt gaan maken.  Bepaalde wijnstijlen hebben druiven nodig die volledig fenolisch rijp zijn.  Dat wil zeggen : De anthocyanen en tannines in je druif moeten 100% rijp zijn om een volle krachtige stille wijn te maken.  Zowel bij rood als bij wit.  Het zijn ook vaak de wijnen die een schilweking (maceratie) krijgen en/of een opvoeding met houtinvloed.  Druiven die niet rijp zijn gaan bittere smaken geven met een vervelend droogtrekkend mondgevoel (groene tannines) en storende aroma’s als geranium, groene paprika, … Met rijpe druiven krijg je een complexe, gestructureerde en gebalanceerde wijn waarbij het brede mondgevoel belangrijker is (maaltijdwijn) en waarbij je uren met je neus is het glas kunt duiken op zoek naar nog meer aroma’s.  Het zijn ook de wijnen die langer kunnen bewaren, het prijskaartje ligt ook vaak hoger.  Logisch, minder rendement, langer vinificatieproces, duurder prijskaartje.

Speelse rosé wijn en strakke witte wijn frisse stijl – gemiddeld rijp

Bij roséwijn en strakke witte wijn, is het schilcontact beperkt en ga je voor fruitige en florale aroma’s.  Het alcoholpercentage ligt lager en tannine is hier ook nauwelijks aanwezig en zelfs vaak ongewenst.  Rosé en strakke witte wijn surft op je smaakpapillen op een golf van zuren en fruit.  Ze worden ook doordrinkers genoemd.  Dat zorgt ervoor dat je minder rijp fruit kunt oogsten en bijgevolg ook je rendement kunt optrekken, zeker tijdens een gunstig wijnjaar en een vroege bloemzetting.

Schuimwijn of mousserende wijn – vroeg rijp

Schuimwijn wordt vroegrijp geoogst.  Een druif voor schuimwijn heeft een gemiddelde pH bij oogst van 2.9-3.2 of 8 tot 12 gram wijnsteenzuur per liter.  Later hierover meer.  Het feit dat je weinig rijpheid in je druif nodig hebt, zorgt ervoor dat je ruim voor oktober kunt oogsten, vaak in augustus zelfs al.  De keuze van je rendement zal bij schuimwijn dus minder bepaald worden door het weer maar door de conditie van je druiven maar vooral door de kwaliteit die je wilt produceren.  Zoals eerder aangehaald, minder trossen geven net als een goede bodem complexer fruit en betere wijnen.

Principe bij een wijngaard binnen : Het sap en de energie keert in de winter terug naar de stam

Als het winter wordt en de sappen niet langer door de plant stromen, dan gaat de plant in vegetatieve rust.  Het sap keert bij wijze van spreken terug naar de stam van de wijnstok.  Men zegt ook wel eens dat de energie terugkeert naar de basis. Snoei dus niet te vroeg.  Als hobbywijnbouwer met een vijftal tot een paar honderd wijnstokken kunnen we wachten met de snoei tot eind februari of begin maart.   Professionele wijnbouwers starten veel vroeger met snoeien, wij als hobbywijnbouwers niet.  Dat is alweer een voordeel die we hebben tegenover professionele wijnbouwers.

Hoe later we snoeien, hoe langer we de sapstromen en groei van de wijnstok uitstellen en hoe minder vatbaar onze wijnstokken zijn voor een late winterprik.  Een periode van vorst in april of begin mei is rampzalig voor de jonge scheuten.  Je kunt nog steeds hopen op een tweede uitloop van je stokken maar die zijn vaak van mindere kwaliteit als de eerste.

Nog een tip : De vorst slaat het eerst toe op de uiteinden van je uitlopers.  Hoe langer je je vruchtdragende stok (baguette) laat in het voorjaar, hoe groter de kans dat enkel het uiteinde bevriest. Gezien je de baguette toch nog moet inkorten op 6 tot 8 ogen, knip je het beschadigde deel er af. En het kan niet op, nog een tip : Laat de uitloper die je vruchtdrager (baguette) zal worden verticaal staan en buig hem niet meteen om.  De vorst slaat meestal harder toe dichter tegen de grond.  Het is heel begrijpelijk mocht je de laatste twee tips niet helemaal begrijpen.  Even geduld en verder lezen op Wijnbouwweetjes.com en alles komt goed 🙂

Principe bij een wijngaard beginnen : Druiven groeien op de uitlopers hout van het jaar ervoor

Wil je een wijngaard beginnen ?  Dit principe is één van de belangrijkste die we als wijnbouwer moeten begrijpen.  Druiven groeien op de uitlopers van het hout van de jaren er voor.  Uit de ogen van de uitlopers van vorig jaar komen je uitlopers voor dit jaar.

Meestal houden we 1 of twee uitlopers van het voorgaande jaar over om om te buigen op onze eerste draad op 70 cm (snoeiwijze Guyot).  1 of 2 andere uitlopers snoeien we in op 2 ogen (courçons in het Frans) met het oog op volgend jaar.

Snoei is hier uiteraard het allerbelangrijkste.  Je kunt niet uit iedere uitloper van het jaar ervoor fruit kweken, dat zou voor een oerwoud zorgen.  We gaan bij de snoeiwijze die ik promoot ‘Guyot Simple’ slechts 1 uitloper van het jaar ervoor overhouden en die ombuigen op de eerste draad die we op 70 cm gespannen hebben.  Over de technische details van deze snoeiwijze komen we later op deze site nog terug.

Je stam vormen : ‘The only way is up !’

Er was een monsterhit in de jaren ’90 van Yazz, ‘The only way is up’.  En dat principe is ook van toepassing als je je stam vormt. Als je in jaar 1 en/of 2 keuzes maakt in de opkweek van je stam, kies dan voor verticaliteit.  De sapstromen zijn het meest efficiënt als je stam verticaal is.  Heb je dus in jaar 1 of 2 een grote uitloper die zijwaarts gaat en een kleine uitloper die recht naar boven gaat, kies dan niet meteen voor de grootste om op te binden aan je plantstaaf.  Kijk ook nog naar de groeistand er van.

Blijf centraal uitlopers kweken

In de jaren 3 of 4 van je prille wijnstokken en later ga je veel snoeikeuzes maken.  Een leuk aspect aan wijndruiven kweken is dat je altijd een jaar vooruit moet denken als het gaat over je hernieuwing, herinner je uitlopers groeien op de uitlopers van het jaar ervoor.  Een uitloper die je volgend jaar wilt ombuigen om nieuwe uitlopers te maken noem ik voor het gemak een hernieuwer.  Hoe centraler je blijft met je hernieuwers, hoe efficiënter je sapstromen zullen zijn.

Ook hier weer, als je blijft lezen wordt je de snoeikampioen en ga je leren hoe je wijnstok in elkaar zit. Het heeft mij ook jaren gekost om er redelijk goed mee weg te zijn.

Principe bij een wijngaard beginnen : Bescherm je wijngaard voor er problemen optreden

Ikzelf moet al heel erg ziek zijn eer ik naar een dokter ga of medicatie neem.  Ik ziek het wel uit.  Bij wijnstokken is dit niet zo.  Voorkomen is beter als genezen.  Er bestaan geen pilletjes of spuitjes voor de wijngaard om ziektes weg te krijgen.  Zeker als hobbywijnbouwer hebben we geen wondermiddelen die genezend werken.

De reden dat we vaak machteloos staan tegenover ziektes en plagen is de densiteit van aanplant en de monocultuur van je van je wijngaard.  In de vrije natuur groeien nergens spontaan 4000 wijnstokken op een hectare, netjes in rijtjes.  Een gedekte tafel voor schimmels, vogels, schadelijke insecten, konijnen en andere bedreigingen voor je wijngaard.  De ziektes en plagen kunnen zich in een monocultuur ook heel snel verspreiden.  Je kunt ook moeilijk bij een wijngaard beginnen een polycultuur met wijndruiven opstarten.  Of wel ?  Hmm mij lijkt het toch makkelijker om wijnstokken in rijen te zetten dan ze af te wisselen met andere gewassen in welke vorm dan ook.

Werk dus op verschillende niveaus preventief.  Biodiversiteit creëert natuurlijke vijanden in je wijngaard.  Groenbemesters voeden je bodem én trekken nuttige insecten aan.  Lieveheersbeestjes en hun larven eten bijvoorbeeld 50 bladluizen per dag.  Bescherm je wijnstokken ook voor regenperiodes, kort na korte grote regenval of zwoele warme temperaturen.   Je bepaalt zelf wat je strategie is.  Later op deze site volgen nog concrete tips voor gewasbescherming.  Maar de kern van dit principe is : Beter voorkomen dan genezen.

Principe bij een wijngaard beginnen : De wijnstok heeft lucht en licht nodig

Een beetje aansluitend op preventief werken vertel ik nog iets over licht en lucht in de wijngaard die te maken hebben met canopy management ofwel het loofwandbeheer zoals het in het Nederlands vaak genoemd wordt.

Een luchtige loofwand maakt dat de wijnstok met zijn uitlopers sneller uitdroogt na regen of ochtenddauw.  Sneller uitdrogen is ook minder kans op schimmels.  Een luchtige loofwand kun je ook beter behandelen met een rugsproeier bijvoorbeeld.  Weinig rugsproeiers zijn zo krachtig dat ze doorheen een zeer dicht bladerdak kunnen spuiten.

Licht is ook essentieel voor de rijping van je fruit.  Maar de extreme vorm van licht en warmte is zonnebrand wat dan weer schadelijk is voor je bladeren en vooral je druiven.

Ik hanteer dus volgend principe.  In de troszone ontblader ik enkel op de oostkant.  Het is te zeggen, ik verwijder de bladeren en de dieven of okselscheuten.  Aan de westkant waar de zon het felst schijnt laat ik alle bladeren hangen in de troszone maar neem ik alle dieven weg.  Boven de trossen laat ik alle bladeren staan en snoei ik de dieven op twee bladeren.  Bij de professionele wijnbouwers gebeurt dit grotendeels machinaal.  Wij kunnen met een snoeischaar preciezer te werk gaan.

Tot slot over een wijngaard beginnen

Ik ben blij dat je volledig tot het einde las van dit artikel.  Een wijngaard beginnen is een avontuur met mooie en minder mooie momenten.  Ik hoop dat ik mijn beperkte kennis in gewone mensentaal aan jou kan overbrengen.  Heb je tips, opmerkingen of vragen over wat ik schreef, zet deze dan zeker in de commentaren van dit artikel.  Ik ben je er zeer dankbaar voor.

Vind je de informatie op deze website een meerwaarde voor jouw wijnbouwpassie, overweeg dan zeker je wijnbouw- en wijnmaakspullen op deze website aan te kopen.  Je zorgt ervoor dat er nog meer positieve wijnbouwenergie naar jou kan toestromen.

Heel veel rust, plezier en mooie momenten in je wijngaard of in je wijnbouwdromen gewenst,

Tom